■در دنياي فناوري، متخصصان به فناوري‌هايي كه روش‌هاي سنتي را تغيير مي‌دهند و روش‌هاي نوين ارائه مي‌كنند «فناوري‌هاي برهم زننده یا برافکن» مي‌گويند. اينترنت به‌نوعی «فناوري بر‌هم‌زننده» است.

□در ماه اكتبر ۲۰۲۱، مارك زاكربرگ نام فيس‌بوك را به «متا» تغيير داد. او دنياي آينده اينترنت را «متاورس» ناميد. اينترنت مجسم شده‌اي كه مي‌توان در آن قدم زد، خريد كرد، آموزش ديد و در جلسات شركت کرد.

●كلمه «متاورس» را اولین بار «نيل استيونسون» مطرح كرد. در سال ۱۹۹۲، او رماني نوشت به نام «سنوكراش»، داستان يك هكر جوان به نام هيرو (Hero) كه براي مقابله با دشمنان به يك دنياي برتر مي‌رود. اين دنياي برتر را «متاورس» (Metaverse) ناميد. در دنياي متاورسي شخصيت‌هاي رمان با زدن عينك‌هاي مخصوص به آن ورود و به تجارت يا سفر يا هر تجربه ديگري مي‌پرداختند.

○در «متاورس»، شخصيت‌ها به‌صورت «آواتار» (Avatar) حضور دارند. اصطلاح «آواتار» در داستان‌هاي تخيلي استفاده شد. فيلم معروف جيمز كامرون به نام آواتار در سال ۲۰۰۹ و فيلم «بازيكن شماره يك آماده» (۲۰۱۸) ساخته استيو اسپيلبرگ، «آواتار» را بر سر زبان‌ها انداخت. ابداع واژه «آواتار» اولین بار توسط «ريچارد گاريوت» براي يك بازيكن رایانه‌ای به كار برده شد.

■در علوم رایانه‌ای، آواتارها مي‌توانند عكس، نقاشي يا نمايش‌هاي سه‌بعدی باشند. «متاورس» يا فرادنيا نظريه‌اي درباره يك فنّاوری جديد در آينده است. متاورس از تركيب دو واژه «متا» (Meta) به معني: فراتر و «يونيورس» (Universe) به معناي: جهان يا گيتي ايجاد شده است. بنابراين مي‌توان متاورس را جهان برتر يا برتر از جهان معني كرد.

□متاورس يك دنياي سه‌بعدی است كه يك جهان تمام ديجيتالی را با دنياي فيزيكي تركيب مي‌كند. در اين دنيا افراد مي‌توانند به هر آنچه نياز دارند دسترسي داشته باشند. در حقيقت متاورس: پيوند جهان فيزيكي با زندگي ديجيتالی، دنياي آواتارها و نسل‌هاي بعدي اينترنت است.

●به نظر مي‌رسد سازمان‌ها در آينده‌اي نه‌چندان دور به سه شكل خود را نشان خواهند داد:
۱. سازمان‌هاي فيزيكي: سازمان‌هايي كه با ساختمان‌ها و اتاق‌هاي متعدد و ساختارها و نقش‌ها و شرح وظايف، با حضور فيزيكي مديران و كاركنان به فعاليت مي‌پردازند.
۲. سازمان‌هاي برخط: سازمان‌هاي هوشمندي كه از طريق اينترنت فعاليت مي‌كنند. عمده فعاليت مديران و كاركنان به‌صورت مجازي انجام مي‌گيرد.
۳. سازمان‌هاي متاورسي: سازمان‌هايي كه ساختمان‌ فيزيكي ندارند، معماري اين نوع سازمان‌ها سه‌بعدی خواهد بود، ساختار سازماني و نقش‌ها متحول خواهند شد. بُعد زماني و مكاني از بين خواهد رفت و نيروي انساني به‌صورت آواتار به فعاليت مي‌پردازد.

○زاكربرگ ايده «متاورس» را در اوج بحران كرونا و تعطيلي بسياري از مراكز مطرح كرد. او به دنبال ساختن دنيايي فرافيزيكي است با شبح‌هايي به نام «آواتار» در ساختمان‌ها و محل‌هايي غيرفيزيكي. او در مصاحبه با كيسي نيوتن ايده «دفتر کار بیکران» (Infinite office) را مطرح مي‌كند. زاكربرگ مي‌گويد: براي اينكه زمان كار مفيد و بازده فردي داشته باشيم بايد چيدمان مطلوب خودمان را داشته باشيم، چيزي كه ما اسمش را «دفتر كار بيكران» گذاشته‌ايم. همين الآن هم نوعي از اين دفتر كار را براي هدست‌هاي واقعيت مجازي‌مان داريم كه دارد به‌سرعت بهتر مي‌شود. در ادامه مي‌گويد: من همين الآن هم جلسات زيادي را به شكل واقعيت مجازي برگزار مي‌كنم. بعد شكل حضور «آواتاري» در جلسات و ديدن افراد مقابل و چپ و راست و استفاده از ابزارهاي متعدد براي برقراري ارتباط و گفت‌وگو و تبادل‌نظر را تشريح مي‌كند.